De valkuil van geen fouten willen maken

Als je (muziek)les geeft zul je het volgende zeker herkennen. Leerlingen hebben nog geen noot gespeeld of zij beginnen, elke les weer, met verkondigen dat zij het stuk toch wel moeilijk vonden, moeite hadden met het ritme, het eigenlijk niet zo goed ging etc. 

 

Vooraf al denken te weten ( en dus vastzetten) wat er gaat gebeuren

Deze week kwam ik weer bij mijn 15 -jarige leerling. En ja hoor, voordat de fluit aan haar mond zat had zij de bekende verontschuldigingen al geuit. Ze zou er nu ook beslist niets van terecht brengen. Ik keek naar het stuk en dacht: “maar deze ritmes zijn toch niet moeilijk?” Ik zei het niet. Ik zag twee maten die technisch ietsje lastiger waren, …aan het einde van het stuk. Ik opperde dat ze eerst maar gewoon lekker zou gaan spelen, misschien zou het gewoon goed gaan. Ze begon te spelen. Haperend. Ik hoorde nog niets vreemds of foutiefs, behalve dat ze steeds inhield. Ik zei dat ze het heel goed deed, maar dat ze steeds inhield. Ja dat klopt zei ze. Want dan denk ik dat ik fouten ga maken…
So what? Vroeg ik. Ze keek me vragend aan. Ik vroeg hoe ze normaal gesproken oefent. Hoe ik dat bedoelde vroeg zij. Na even te hebben doorgevraagd gaf ze toe dat wanneer ze niet vrijwel meteen alles goed speelde, ze stopte met oefenen. Maar hoe denk je dan de fouten te kunnen verbeteren? vroeg ik. Ze moest lachen. Ook toen ik zei dat wanneer ze alles al meteen perfect kon spelen de lessen bij mij toch wel overbodig waren. Dus zij vindt het lastig geconfronteerd te worden met haar fouten, wat dan tot gevolg heeft dat ze niet meer verder oefent en dus ook de vergissingen of foutjes er niet kan uithalen, waardoor ze op de les onzeker is, want ze weet wel dat die foutjes er wellicht nog inzitten, en dat ze steeds maar heel kort geoefend heeft. 

 

Fouten maken mag!

Nadat we samen een moeilijke passage hadden ingestudeerd op een manier zoals zij dat zelf ook zou kunnen doen was de conclusie: fouten maken mag! Of eigenlijk moet! Alleen zo kom je erachter waar verbeteringen nodig zijn en ga je op zoek naar oplossingen. 
En als je door de week bij het zelf oefenen door het maken van fouten ontdekt waar de moeilijkheden zitten en je op zoek gaat naar oplossingen ( soms gewoon vaak doen), dan kom je tijdens de les steeds dichter bij het gewenste resultaat. 

 

Een veilige omgeving zonder frustratie of afkeuring

Het is belangrijk dat ik als docent een omgeving schep waar fouten maken oké is, een veilige omgeving. Maar ook de leerling zelf zal de confrontatie met zijn eigen fouten aan moeten kunnen gaan. Zonder frustratie of afkeuring naar zichzelf. Wie geen fouten maakt, kent geen verbetering of voldoening van het proces! En dat is nou juist het fantastische van het bespelen van een instrument of het beoefenen van welk ander vak dan ook, welke kunst dan ook. The sky is the limit! Maar ook al zijn er nog ontelbare stappen te maken, elke stap is er één en het is belangrijk om elke stap op te merken en hier blij om te zijn. 

 

Positief gericht en open vragen

In mijn gratis online gids naar meer succes op het podium is een belangrijke oefening de evaluatie na een gespeelde passage: 1. Wat ging er al goed? 2. Waar kan ik nog verbeteren? 3. Hoe voelde ik me tijdens het spelen?(vond ik het mooi, voelde ik me blij? )
Merk op dat ik alleen positief gerichte vragen of open vragen stel. Dus niet: wat ging er niet goed, waar ging ik de fout in, waarom klonk die noot niet mooi?)
Ik doe deze oefeningen wel eens met leerlingen. Ik ben verbaasd hoe weinig leerlingen van zichzelf ‘heel laten’. Maar een enkele keer is er ook een leerling die alles helemaal goed vond gaan! Dan is het voor mij de uitdaging om te reageren met: Mooi! Daar ben ik blij om….Vervolgens gaan we samen op zoek wat de componist bedoeld heeft en of dat overeen komt met de uitvoering van deze leerling. Het gaat er niet om wat niet goed ging, het gaat er om wat er mogelijk is! Vanuit een open,  nieuwsgierige en leergierige houding.

 

Wat is je doel?

Een andere oefening die heel nuttig is: duidelijk formuleren van een doel per keer dat je speelt. Wat is je doel? Waar ga je op letten? Ook hier is positief formuleren heel belangrijk. (Bv: deze keer ga ik mooie zinnen maken, en niet: nu ga ik deze keer eens niet steeds op de verkeerde plekken ademhalen).

 

Uit je hoofd, in de muziek!

Het punt is dat men zo druk bezig is met geen fouten te willen maken, dat een simpele maat tot een enorm probleem kan worden. Terwijl wanneer je eerst even kijkt wat er staat, vervolgens gaat spelen, en daarna controleert, het meestal al een heel eind heel goed gaat. 
Er zijn boeken met titels als: ‘Uit je hoofd in je lijf’, of ‘Uit je hoofd in je leven’. Ik zou er van willen maken: ‘Uit je hoofd in de muziek’. Voel en luister! Laat de muziek je leidraad zijn. Hoe voelt het, hoe klinkt het? En Hoe wens ik dat het gaat voelen, hoe zou ik willen dat het gaat klinken? Zonder al bij voorbaat in je hoofd te besluiten dat het deze keer zeker wel weer zus of zo(fout, niet mooi, niet goed)zal gaan. Dus zonder oordeel. 

 

Bewustzijn creëren

In mijn laatste podcast aflevering heb ik de eerste stap uit mijn 5 stappen naar meer succes op het podium besproken: bewustzijn creëren. Dit heeft alles te maken met wat er op dit moment wellicht nog onbewust gebeurt, in je hoofd maar ook in je lijf. Aflevering 11 van de podcast van Happy on Stage kun je hier beluisteren. 

Blijf nieuwsgierig, geef jezelf (en anderen!) elke keer weer opnieuw een kans!